Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
I. KAWLTHEI TICHHETU LANGSAR DEUH DEUHTE
A. India ram pum huapa kawlthei tichhetute
1. Rannung
(1) Pikhawizu lian (a rah hut) (Fruit fly)
(2) A rah khertu pangang (Fruit borers)
(3) A hawng eitu pangang (Bark eating carterpillar)
2. Natna
(1) A kung vuai leh thi
(2) A rah tawih leh a tang thi.
3. Hnim
Kawlthei huan awmna azirin hnim chi hrang hrang a awm. Hnim hi hetiang hian then a ni-
(a) Hnahsin (di, thang), (b) Phungladin (Sedges), (c) Hnahbial leh a zam chi.
B. Mizoram-a kawlthei tichhetu langsar zualte
1. Rannung
1) Pikhawizu lian (a rah hut)
2) A zikno leh a rah tuihnang dawttu - rannung var (mealy bug and coccids)
3) A tuihnang dawttu hrik - (aphids)
4) A hawng/pil eitu pangang (Bark eating caterpillar)
2. Natna
1) A rah tawih (Fruit rot) leh a tang thi (Die back)
II. A TICHHETU THLITHLAI
A. Kawlthei hmun tlawha, a tichhetu thlithlai
Kawlthei hmun thlawha, a tichhetu thli thlai hi a tir te, tih rem a awlsam laia a tichhetu hriat nan leh a tirtea natna intan chu tihdam a nih theih nan a tangkai a ni. Chuvangin a khat tawka an kawlthei huan tlawh thin turin huan neitute chu chawhphur tur a ni a, an mahni huan theuha kawlthei eichhetu rannung leh natna te an inthlahpun tam hma leh a nasat hmain an enkawl thei dawn a ni. Hei bakah hian loneitu thian tha, rannung tangkai an tlem a, kawlthei tichhetu an suat rem thei dawn lo nia a lan chauhin rannung thahna hlo kah tur a ni.
B. A Khat tawka kawlthei huan thlawh:
Huan neitute leh Agriculture Department a thawk te chuan kar 2 dan zelah kawlthei huan tlawh thin tur a ni a, eng rannung in nge kawlthei chu ei, an pung zel nge an tlem zel zawk tih te hriat an tum tur a ni a, eng natnain nge kawlthei chu tlakbuak, a ziaawm lam nge a nasa telh telh tih leh eng ang rannung tha leh tangkai nge kawlthei hmunah chuan awm tih te an thli thlai bawk tur a ni.
Kawlthei hnah a chawrno tantirh atangin kawlthei huan hi tlawh fo tur a ni. Department chuan kawlthei eichhetu rannung leh natna thli thlai tura kawlthei huan tlawh a tul thu hi Radio, TV leh chanchinbu hmangin a puangzar thin tur a ni.
Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO
Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 299-302
C. Thang chi hrang hrang hman tangkai
1. Puan ban eng (yellow sticky trap)
Kawlthei kung 5 dan zelah Puan ban (Plastic) eng vut mai kawlthei kungah thlun tur a ni a, tah chuan kawlthei tichhetu rannung te tak te te an bet ang a, eng ang rannung nge tih hre chiang tura chik taka rannung chu en tur a ni. A khat tawkin, (a ban Ioh hunah) puan eng thlun chu a tharin thlak zel tur a ni. Plastic thleng dar eng, a chhung lama thil ban (grease) tah sa chu puan ban eng ang bawkin kawlthei kung - 5 danah kawlthei kungah hun (dah) tur a ni. Tichuan a chhunga rannung bet chu a khat tawkin thlithlai tur a ni. Heng puan ban eng leh thleng dar eng te hi eng ang rannung in nge kawlthei chu bawma tichhia tih hriat nan a tangkai ve a ni.
2. Pheromone thang:
Kawlthei hmun, hectare khata zau atan a chuklakin hmun 5-7 ah Pheromone thang hun tur a ni. Pikhawizu lian (Fruitfly) hip khawma man nan rimtui bawm (lure) an siam tawh a, a tangkai hle a ni. Chubakah eng ang pangangin nge kawlthei bawm tih hriat nan Pheromone thang hi a tangkai hle bawk.
III. KAWLTHEI VEN NANA IPM HMAN TURTE
A. A tichhetu rannung suat
1. Kawlthei tichhetu rannung hriat nan leh man nan thang (trap) chi hrang hrang a tangkai hle. A bikin pikhawizu lian (fruitfly) man nan hetiang hian hip khawm nan tawktarh siam tur a ni:-
Methyl eugiol (0.1 %) leh Malathion (0.1 %) chawhpawlh 100ml chu saidawium-ah dah in April-July chhungin kawlthei zarah khai tur a ni. Tichuan saidawium chhungah pikhawizu lian chu an tla teuh dawn a ni. Hetiang saidawium hi kawlthei huan hectare khata zauah a chuklakin 10 (sawm) khai tur a ni a, zing karah khai tan tur a ni.
2. Pikhawizu lian note, a lung (maggots) chu a darh zau zel loh nan kawlthei rah tla leh a rah tawih chu chhar khawma leiah phum tur a ni. (Mizo ten kawlthei rah hut, a lung awm kan tih hi fanghma lung ang tak a awm vang a ni a, a thlahtu chu Pikhawizu lian hi a ni)
3. Kawlthei kung hual vela lei chu nisat laiin lehphut tur a ni (a zung chek chat lovin), tichuan leia buhchium inphum chu a pho lang ang a, a ral ten an ei bawk dawn a ni.
4. Pikhawizu lian suat nan Carbaryl (0.2%) leh Protein hydrolysases (O. 1%) emaw kurtai hmawngsawi emaw chawhpawlh chuan kawlthei sen lai atangin kah tan a, a rah a puam hun tlengin kah chhunzawm tur a ni.
5. Kawlthei hawng/pil eitu pangang suat nan a ek incharkhawm te tihfai hnuah hetiang hian tih tur a ni:
(i) Kawlthei kung leh a zar a pangang hreuhna kua zawng zawng, a kaw thar ber tih loh chu chirh-a zut phui vek tur a ni.
(ii) Pangang hreuhna kua thar ber chu 0.5% Monocrotophos emaw Dichlorvos-ah lapua chiaha hnawhphui tlat tur a ni.
6. Kawlthei rah khertu pangang a darh zau loh nan a rah tla chharkhawma leiah phum tur a ni. Heng pangang leh thlahtu (a pui) suat nan kawlthei rah sen lai atangin a puam thlengin heng rannung thahnahlo zinga engemaw ber hian kawlthei chu kah tur a ni. Carbaryl 0.1% Fenthoate 0.05%, phosalone 01%
7. Kawlthei tuihnang dawttu rannung chi hrang hrang (Coccids, mealy bugs) suat nan Diazinon 0.05% emaw Monocrotophos 0.05% emaw in kawlthei Chu kah tur a ni.
8. Rannungin a eichhiat kawlthei hnah leh a zikte sahthlaka hal ral tur a ni, tichuan rannung a suat teuh theih a ni.
B. Kawlthei natna enkawl Kawlthei (kung) vuai leh thi (Guava wilt) natna chu hetiang hian enkawl tur a ni.
(i) A kung vuai leh thi chu a zung chawpa kara, halral vek tur a ni.
(ii) Kawlthei huanfai taka sam tur a ni. (in) Kawlthei huanah tui tlin tir loh tur a ni.
(iv) Kawlthei kung bulah bawng ek, etc dah tur a ni a, kawlthei hmunah Dhaincha or Sunhemp chi theh a. a par hmain sam thluk tur a ni. Hei hian leia natna hrik awm darh tel tur a veng a ni.
C. Kawlthei hmuna hnim suat
1. Kawlthei hmun thar siam dawn chuan hnim samfaia hal fai bakah a kumhlun chi chu a bul kar a paihfai vek tur a ni.
2. Nipui laiin thuk deuh hlekin lei lehphut tur a ni.
3. Hnim totam nan kawlthei huana tui pek dawn chuan tui tlintir vak ai chuan a kung bul tihnawng turin pipe te tak te zam kual nise, tui chu far keuh keuh se a tawk a ni.
4. Kawlthei kung inkarah heng thlai zinga a remchang apiang hi chin tur a ni:- Purunsen, Tomato, Buluih, Carrot, Bean. Parbawr. Spinach, etc. Tichuan heng thlai hian hnim tona a dip dawn a, chawhmeh a thar dawn bawk a ni.